موقعیت جغرافیایی

وجود رشته‌کوه‌های مرکزی ترکیه و عراق، «ارتفاعات گردنه قوشچی»، کوه‌های باستان، ارتفاع مور شهیدان، ارتفاعات گردنه کله شین،  کوه بینار ارومیه، کوه قندیل، دره حاجی ابراهیم و کوه ترغه بوکان باعث شده این استان به یکی از مناطق کوهستانی کشور با آب و هوای سرد کوهستانی تبدیل شود. آب و هوای استان آذربایجان غربی تحت تأثیر جریان  هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است. با این وجود، ورود توده هوای سرد از شمال در برخی از ماههای زمستان، هوای مدیترانه‌ای این استان را متأثر و موجب کاهش قابل توجه دما در آن و بارش برف در ارتفاعات و نواحی کوهستانی می‌شود.
در فصل گرما و طی جاری شدن آب های حاصل از ذوب برف کوهستان های مرتفع این استان، رودخانه های متعدد در دره های منطقه جریان می یابند. رودخانه هایی که در پی این تحولات جوی بوجود آمده اند، عبارتند از: آق چای، آجرلوچای، آواچار چای، ارس، باراندوزچای، روضه چای، زاب گرژال، زولاچای، زرینه رود- جغاتو-، سیمینه رود – تاتائو-، ساروق چای، ساری چای، شهر چای، گدار چای، قادر رود -قادار -، مهاباد رود، لاوین چای، نازلوچای. 
دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه ایران و همچنین مهمترین حوزه آبریز کشور، در این استان قرار دارد. محل تامین آب این حوزه آبریز، رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، گدار، باراندوز، شهرچای و نازلو چای است. این دریاچه بعد از بحرالمیت، دومین دریاچه آب شور در دنیا به شمار می آید .